2010 yılında göreve başladığım Fırat Kalkınma Ajansı'nda Program Yönetim Birim Başkanlığı ve Planlama-Programlama ve Koordinasyon Birim Başkanlığı görevlerini yürüten, 2013 yılından itibaren de Genel Sekreterlik görevini yürütmekte olan Mesut Öztop ile ajansın desteklemeleri, bölgesel yatırımlar ve Bingöl ölçeğini konuştuk.

Bingöl'de öncelikle verimli ve katma değeri yüksek, ölçek ekonomisinin avantajlarından faydalanan tarım ve hayvancılık yatırımları ile tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesini faydalı bulduğunu belirten Öztop, istihdama önemli katkısı olan tekstil ve çağrı merkezi başta olmak üzere emek yoğun sektörlerin de gelişmeye devam etmesi gerektiğini belirtiyor.

İşte, Öztop ile yapılan o söyleşiden önemli satır başları…

Fırat Kalkınma Ajansı'nın görevlerini ve verdiği hizmetleri anlatabilir misiniz?

Kalkınma ajanslarının görev ve yetkilerini açacak olursak; bizim 3 temel faaliyetimiz bulunmaktadır. Bunlardan ilki “Planlama” görevimizdir. İkinci temel görevimiz ise bu planda belirtilen amaç ve stratejiler doğrultusunda illerimizde gerekli görülen sektörlerde kamuya ve özel kesime verdiğimiz hibe desteklerimizdir. Üçüncü temel görevimiz ise Yatırım Destek faaliyetleridir. Dört ilimizde bulunan Yatırım Destek Ofisleriyle bu görevimizi yerine getirmeye çalışıyoruz. İllerimizin yatırım ortamının tanıtımını yapmak, potansiyel yatırım alanlarını ortaya çıkarmak, bölgeye dışarıdan yatırımcı çekmek, yatırımcılara yapacakları yatırımla alakalı teknik bilgi ve destek sağlamak, bürokratik işlemlerinde yardımcı olmak bu ofislerimizin temel görevleridir.

Bölgede hangi tür yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır?

Bölgemiz sektörel olarak baktığımız zaman oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Örneğin tarım sektörünü ele aldığımız zaman meyvecilik, et ve süt hayvancılığı, kanatlı hayvancılık, arıcılık ve su ürünleri gibi farklı farklı tarım kollarının hepsinde de hem mevcut durum, hem de potansiyel açısından iyi bir konumda olduğumuzu söyleyebiliriz. Benzer durum madencilik için de geçerli. TRB1 Bölgesi ülkemizin yer altı kaynakları açısından en zengin bölgesidir. Krom, demir, bakır, gümüş ve mermer varlıklarımız malum. Su kaynaklarımız, jeotermal ve güneş potansiyelimiz de benzer şekilde. Turizm alanında da pek çok şey söylenebilir. Bütün bunlar zaten bildiğimiz konular. Peki neyimiz eksik, hangi alanlarda yatırım gerekiyor. Bu varlıklarımızı katma değeri yüksek ürünlere dönüştürebilecek rekabetçi bir işletme yapısı gerekiyor. Bunun yolu da ölçek ekonomisi, AR-GE, teknoloji, girişimcilik ve markalaşma gibi kavramlardan geçiyor. Özellikle tarım alanında büyük ölçekli, entegre yatırımlara gereksinimimiz var. Devam etmekte olan arazi toplulaştırma ve sulama yatırımlarımız bu noktada hayati önem kazanıyor. İmalat sanayinde ise yenilikçi ürün geliştirecek, ileri teknoloji içeren yatırımlara gereksinimimiz var. Geldiğimiz noktada Bingöl'ün ve Bölgenin bir sıçramaya ihtiyacı var. Sıçrama için geleneksel modeller yerine yenilikçi ve farklı iş ve yatırımlar gerekiyor. Bilgiye dayalı, ihracat potansiyeli olan, ileri teknoloji yatırımlar Bingöl için çok da ulaşılmaz değil diye düşünüyorum. İnsan kaynağımız güçlü, Üniversitemizin ve sanayimizin potansiyeli yüksek, kent kültürümüz kadim.

Bingöl ile ilgili özel olarak hangi yatırımların yapılmasını faydalı buluyorsunuz?

Bingöl'de öncelikle verimli ve katma değeri yüksek, ölçek ekonomisinin avantajlarından faydalanan tarım ve hayvancılık yatırımları ile tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi gerekiyor. Mevcut durumda bu alanda küçük ve orta ölçekli çeşitli yatırımlar var, ancak bu alanda daha büyük ölçekli, ulusal pazarlara hitap edecek markalara ve ihracata yönelen bir üretime ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kapsamda organik sertifikalı üretim gibi Bingöl balının marka değerinin yükseltecek çalışma ve yatırımlara ihtiyaç bulunmaktadır. Bingöl doğası itibariyle diğer organik ve iyi tarım uygulamaları açısından da gayet elverişli bir yapıya sahip olup bu potansiyelinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca 6. Bölge illerinden birisi olarak teşvik sisteminin avantajlarını kullanacak ve istihdama önemli katkısı olan tekstil ve çağrı merkezi başta olmak üzere emek yoğun sektörlerde gelişmeye devam etmelidir. Ajansımızın güdümlü proje desteği kapsamında İl Özel İdaresi ve diğer proje ortakları tarafından yapımına devam eden Bingöl Tekstilkent projesi ve OSB'de yapılan çağrı merkezi binası emek yoğun sektörlerin gelişmesi açısından son derece önemli yatırımlardır, bu tarz yatırımlara devam edilmesi ilimizi istihdam ve kalkınma açısından bir üst basamağa taşıyacaktır. Yine Bingöl'de yapı malzemeleri ve mobilya sektörleri de belli bir aşamaya gelmiş olup bu sektörlerin katma değerini yükselterek daha rekabetçi bir hale getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca demir ve linyit başta olmak üzere Bingöl'ün yer altı kaynaklarının bir an önce ekonomiye kazandırılması ve jeotermal kaynaklarının çok daha verimli bir şekilde kullanılması, kayak tesislerinin tanıtımının aktif bir şekilde yapılarak turizminin geliştirilmesi gerekmektedir.

Kalkınma Ajansının yatırımcılara katkıları nelerdir?

Ajansımızın yatırımcılara iki türlü katkısı söz konusudur. Mali desteklerimiz ve yatırım destek faaliyetlerimiz; yani kısaca “para” ve “bilgi” diyebiliriz. Mali Destek Programlarımız kapsamında her yıl KOBİ'lerimizi özellikle yenilikçi ve ihracat odaklı projeleri dahilinde desteklemekteyiz. Ancak elbette ki bu alandaki kaynaklarımız kısıtlı. Yılda 16-17 milyon TL dolayında gerçekleşen bu desteklemelerde amacımız esasen herhangi bir yatırımı desteklemek yerine; bölgemiz ve ilimiz için model nitelikte olabilecek, çarpan etkisi yüksek, yan sanayi ve istihdam yaratabilecek alanlarda proje desteklemek. Bu vesileyle destek verdiğimiz bazı proje örneklerini de sizlerle paylaşacağım.

İkinci araç ise Yatırım Destek Ofislerimiz marifetiyle yatırımcılara bilgi ve teknik düzeyde destek ve rehberlik hizmeti sunmak. Ajansın faaliyetlerini yürüttüğü 4 ilde Yatırım Destek Ofisleri marifeti ile girişim ve yatırımcılara yönelik rehberlik hizmetleri verilmektedir.

Bingöl Yatırım Destek Ofisi, ilimizde yatırım yapmayı planlayan tüm yatırımcılara yatırım takip noktasında hizmet sunmaktadır.

Bingöl Yatırım Destek Ofisi; kurulduğu günden bu yana yatırımcı ve girişimcilere yaklaşık 1300 civarında ücretsiz bilgilendirme ve danışmanlık hizmeti sağlamış, Bingöl ile ilgili 70'den fazla iş ve tanıtım organizasyonuna katılmış, Bingöl ile ilgili 26 konuda araştırma raporu ve analiz hazırlamış, Yatırım Teşvik Belgesi izleme ve kapama işlemleri kapsamında 53 (29 teşvik izleme, 24 teşvik ekspertiz ve kapama) firma ile ilgili işlemler yürütmüştür.

Bingöl Yatırım Destek Ofisi tarafından yatırım desteği sağlanan 9 firma Bingöl'de yatırım kararı almış olup bu firmalar tarafından yapılacak toplam yatırım 23,8 Milyon TL ve öngörülen istihdam ise 973 kişidir.

AB Mali Yardımları kapsamında yürütülen yaklaşık 5 milyon Euro'luk Bingöl İŞGEM Projesiyle ilgili hazırlık, başvuru, müzakere, ihale dosyalarının hazırlanması ve ihale değerlendirme işlemleri Bingöl Yatırım Destek Ofisimizin koordinasyonunda yürütülmüş, şimdiye kadar proje kapsamında 4 ihale değerlendirmesi yapılmış, önümüzdeki ağustos ayında da temel atılarak uygulamasına geçilecektir. Proje kapsamında 22 adet işlik ve yönetim binası ve soğuk hava deposu inşa edilerek yatırımcıların hizmetine sunulacaktır.

Bingöl Tekstilkent Projesinin hazırlık ve araştırma işlemleri, fizibilite raporu hazırlama, projenin sunulması gibi süreçler de Bingöl Yatırım Destek Ofisimiz koordinasyonunda gerçekleştirilmiştir.

Bingöl Yatırım Destek Ofisimiz, başta koordinatör arkadaşımız İsa Telimen Bey olmak üzere tüm ekibi, bütün bu alanlarda önemli çalışmalar yürüttü. Yatırımcılarımız kendilerine, ofisimize her daim ulaşabilir.

Bölgemizin gelecekte bulunmasını istediğiniz nokta olarak bir hedefiniz var mı? Ekonomik ve sosyal kalkınma açısından öncelikli olarak hangi sorunları çözmeyi planlıyorsunuz?

Bölge Planımızda da belirtildiği üzere, “yaşam kalitesi yüksek” ve “sürdürülebilir ekonomiye sahip” bir bölge olmayı hedefliyoruz. Bunlar tabi ki ucu açık kavramlar. Bölge olarak düşünürsek 26 bölge içinde 21.-22. sıralara oturuyoruz. Bingöl ili ölçeğinde düşünürsek de 2011 yılı verilerine göre sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksinde 81 il içinde 72. sıradayız. Bence Bingöl, son yıllarda kalkınma anlamında önemli bir ivme kazanmış durumda ve orta vadede 60, uzun vadede de 40 seviyelerine gelecek potansiyeli taşıyor. Ekonomik olarak bakarsak; Bölge olarak ülkemizin iç kesimlerinde olmanın dezavantajlarını yaşıyoruz. Sınırlara ve limanlara uzağız. Dolayısıyla bir şekilde yükte hafif, pahada ağır ürünlerimiz olmalı. Bunun için de olmazsa olmaz araç ar-ge, yenilikçilik ve markalaşma. Öte yandan kalkınmanın en önemli malzemesi insan. En temel ve en öncelikli kalkınma alanının eğitim, yani insan kaynağı olduğunu düşünüyorum. Eğitim çağına gelmiş, 5 yaşındaki bir çocuğun iş gücüne katılacağı 25 yaşına gelinceye dek geçen 20 yıllık sürenin devletlerin ömründe çok kısa bir süre olduğunu dikkate alırsak çocuklara ve gençlere yatırım yapmanın ne denli önemli olduğu ortaya çıkar.

Kamuoyunda Ajans desteklerinden sürekli aynı firmaların faydalandığına dair bir algı var, bu konuda bir açıklama yapabilir misiniz?

Kalkınma Ajanslarının mevzuatına göre, hibe desteği alan bir firmanın tekrar Ajansa başvuru yapabilmesi için destek aldığı projenin bitmesi ve bitim tarihinden itibaren 1 yılın dolması gerekiyor. Özel sektör projelerinin genelde 9 aylık bir uygulama dönemi olduğu dikkate alınırsa destek alan bir firmanın tekrar Ajansa başvurabilmesi için aradan yaklaşık iki yıl geçmesi gerekiyor.

Bingöl'de özel sektöre verilen hibe desteklerine baktığımızda 2010-2015 yılları arasındaki 6 yıllık dönemde 54 projeye destek verildiği, bunlardan sadece 6 firmanın ikinci defa destek aldığı görülmektedir. Bu 6 firmanın 3'ü aynı adla, 3 ise farklı isimli bir firmayla destek almış olmakla birlikte gerek ortaklık yapısı gerekse de kamuoyunda aynı kişilere ait olduğu yönündeki algı nedeniyle aynı firma olarak değerlendirilenlerdir. Yani 54 projeden 48 farklı firma yararlanmıştır. Bölgemizde proje hazırlama kültürünün yeterince gelişmemiş olması, proje hazırlayıp sunma konusunda danışmanlara bağımlı olunması ve üretim yapan firma sayısının azlığı gibi nedenlerle aynı firmaların devlet desteklerinden birden fazla faydalanması söz konusu olabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir husus da bir firmanın ikinci defa destek alabilmesi için yeni bir yatırım yapması gerektiğidir, daha önce destek aldığı yatırım kalemleri için kesinlikle yeniden destek alamaz. Bingöl'deki bu altı firmaya baktığımızda bunların sürekli yeni yatırımlar yapan, istihdam olarak da büyük katkıları olan ve gerek ihracat gerekse de yurt içi dağıtım ağları itibariyle Bingöl'e önemli katkıları olan firmalar olduğu görülmektedir.

Verilen hibe desteklerinin takibi yapılıyor mu?

Ajansımızdan onay alan her projeye bir izleme uzmanı atanıyor. Bu uzman projenin başlamasından bitimine kadar bütün süreçleri takip ediyor. Ayrıca bazen haberli bazen de habersiz olarak projelere yönelik denetimler yapılmaktadır. Bu denetimler 3 yıl boyunca devam etmekte ve kötü niyetli kullanma tespit edildiğinde cezai müeyyideler uygulanmaktadır. Bingöl'de destek alan işletmelere baktığımızda çok büyük çoğunluğunun bu destekler kapsamında aldıkları makine-ekipmanları aktif olarak üretimde kullandıkları sadece birkaç tanesinin çeşitli sorunlar nedeniyle aktif olmadığı görülmektedir. Diğer kurumların desteklerine oranla Ajans desteklerinin çok daha verimli kullanıldığı görülmektedir.

0