Alban: 'Riskli alanlar imara açılmamalı'

Türkiye Mimarlar Mühendisler Odalar Birliği (TMMOB) Jeoloji Mühendisleri Odası Bingöl İl Temsilcisi Mehmet Alban, 1 Mayıs 2003 Bingöl depreminin 20. Yılı münasebetiyle yaptığı açıklamada, Bingöl'ün deprem riskine dikkat çekip alınacak tedbirleri sıraladı.

Deprem gerçeğinin göz ardı edilmemesi gerektiğinin altını çizen ve yapı stoklarının ve yaşam biçimlerinin bu gerçekliğe göre şekillenmesi gerektiğini anlatan Alban, alınan tedbirlerin yetersizliğine de işaret etti ve “Önerilerimizi başta merkezi idare olmak üzere yerel idarelere bir kez daha hatırlatıyor, kamusal sorumluluklarını yerine getirmeye davet ediyoruz” dedi.

Belediyelerde jeoloji mühendisi istihdamının önemine de değinen Alban, yapılar için alan seçiminde jeolojik gerçekliklere dikkat edilmesinin ve doğru alanda doğru denetimler ışığında üretimlerin yapılmasının geleceğe dair güven vereceğini anlattı.

Alban, Bingöl'ün depremsellik riskine, alınacak tedbirlere ilişkin şunları söyledi;

"1 Mayıs 2003 depreminde 176 canımızı yitirdik"

20 yıl önce bugün 1 Mayıs 2003 tarihinde, saat 03.27'de, merkez üssü Bingöl İli Sudüğünü Köyü'nün Hano Çayırı Mevkiinde 6.4, büyüklüğünde deprem meydana gelmiştir. Bu depremde 84'ü Çeltiksuyu Yatılı Bölge Okulunda olmak üzere 176 vatandaşımız yaşamını yitirmiş, 521 vatandaşımız yaralanmış, 570 konut orta ve ağır hasar görerek yıkılmış, 6000 konut da hasar görmüştür.

"Bingöl, depremsellik açısından son derecede aktif"

Bingöl'ün kuzeydoğusunda yer alan Karlıova'da Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Doğu Anadolu Fay Zonu kesişmektedir. Bunun batı kesiminde yer alan Bingöl-Karlıova Erzincan üçgeninde her iki zonla uyumlu ana sisteme bağlı olarak ikinci derecede meydana gelen pek çok irili ufaklı fay parçaları veya fay zonları bulunmaktadır. Bunlardan Bingöl yöresini etkileyebilecek en önemlilerinden bazıları; Ovacık Fayı, Bingöl-Karakoçan Fay Zonu, Sancak-Uzunpınar Fay Zonu, Sudüğünü Fay Zonu ve Kilisedere fayıdır. Bunlardan Bingöl'ün içinden geçen Doğu Anadolu Fay Zonu ile Bingöl-Karakoçan fay zonları, Bingöl ve yakın yöresinde çok sayıda yıkıcı depremin meydana gelmesine neden olmuştur. Bu nedenle Bingöl yöresi depremsellik açısından son derecede aktif bir durumda bulunmaktadır.

"Hasarların olmaması için…"

Depremde mühendislik hizmetinden yoksun kırsal yapılar ve denetimsizlik nedeni ile uygun yapılmayan kent merkezindeki yapılar yıkılmış veya büyük hasar görmüşlerdi.

Bu tür hasarların olmaması için; güvenli kentleşme ve yapılaşmanın ilk adımı olan jeolojik-jeoteknik (zemin ve temel) etütlerin gerek planlama aşamalarında gerekse de yapı üretim ve denetim sürecinde dikkate alınması, sağlıklı kentleşmenin oluşturulması için vazgeçilmez bir zorunluluktur.

"Yerleşim bölgeleri jeolojik kriterlere göre seçilmelidir"

Taşıma gücü zayıf zeminlerden, diri fay hatlarından, dere yataklarından, heyelanlı bölgelerden, sıvılaşma riski olan yerlerden ve tarım alanlarından uzak durulmalıdır. Bu tür riskli alanlar imara açılmamalıdır. İmar Planına altlık teşkil eden jeolojik-jeoteknik etütler yapılmalı, sondajlı yapılan bu etütlerin yerinde incelenmesi gerekmektedir. Yasal olarak jeolojik veri ve raporları sadece Jeoloji Mühendisi denetleyebildiği için mutlaka ve mutlaka Yerel Yönetimlerde denetim yapacak Jeoloji Mühendislerinin istihdamı sağlanmalıdır.

"Kentsel dönüşüm politikaları rant değil, insan ve çevre odaklı olmalıdır"

Bölgemizin deprem gerçeği dikkate alınarak yerleşim yerlerinin belirlenmesindeki planlama sürecinde, mühendislik yapılarının inşasında ve denetimde mühendislik verileri dikkate alınmalıdır. Bingöl merkez ve tüm ilçe belediyelerde “Deprem Master Planı” ve “Mikrobölgeleme çalışmaları” yapılmalıdır. Sonuçları kamuoyuyla paylaşılmalı ve İmar yönetmeliklerinde buna dikkat edilmelidir. Kentsel dönüşüm politikaları bu kentlerde acilen uygulanmalıdır. Uygulanacak kentsel dönüşüm politikaları ‘Rant değil, insan ve çevre odaklı' olmalıdır. Kentsel dönüşüm projelerinde deprem, heyelan, sel, kaya düşmesi ve çığ gibi jeolojik parametreler dikkate alınmalıdır.

"Kırsal alanlardaki yapılara özel denetim getirilmeli"

Yapılacak kümes, ahırlar dahil mühendislik kriterlerine uygun olarak yapılmalı, rutin kontroller gerçekleştirilmelidir. Arama kurtarma güçlendirilmeli, bölgede deprem anında uygun toplanma alanları belirlenmeli ve altyapı hazırlanmalıdır.

Olası bir depremde Bingöl'ümüzde yaşayan vatandaşlarımızın kendileri ve yeni nesiller için asıl sorması gereken sorular bunlar olmalıdır;

1. Yaşadığımız yapı-bina mühendislik hizmeti görmüş mü? Zemin etüdü yapılmış mı? Zemin etüdü denetlenmiş mi? Kim tarafından yapılmış? Zemin sağlam mı?

 2. Jeolojik risk var mı? Yapının yakınından diri fay geçiyor mu? Heyelan, sıvılaşma riski var mı?

3. Yapı-bina sağlam mı? Yapı malzemesinin özellikleri neler? Kaliteli malzeme kullanılmış mı?

4. Güçlendirmeye ihtiyaç var mı ya da bir an önce yıkılıp yenilenmesi gerekli mi?

5. Acil yıkılması gereken yapılar -konut –binalar belirlendi mi? Bunun için herhangi bir planlama yapıldı mı?

6. Evde-arabada deprem çantası var mı?

7. Deprem sırasında ve sonrasında ne yapacağımızı biliyor muyuz?

8. Yaşadığımız sokağın deprem sırasında kapanma riski var mı? Varsa ne yapabiliriz?

9. İlimizde hangi yolların kapanma riski var? Bunun için hangi tedbirler alınmalı?

10. Kamu kurumu binaları ne durumda?

11. Hava alanında oluşabilecek hasar sonrası ne tür önlemler alınmalı?

12. Alt yapı ne durumda ve nerelerde zarar görür?

13. Toplanma alanlarını biliyor muyuz? İçme suyu ve tuvalet ihtiyaçlarını karşılayabilecek mi?

14. Afetzedeler için alt yapısı hazırlanmış konteyner kent oluşturabilecek bir alan mevcut mu? Bunun için çalışmalar yapılıyor mu?

15. Hangi hastaneleri kullanma imkânımız olacak? Yaralılarımızı nereye götüreceğiz?

16. Mahalle Afet Gönüllülerimiz var mı? Deprem sonrası yardım için koordine sağlanabilinecek mi?

17. Kayıplarımızı defnedebileceğimiz yerler olacak mı? (Üzgünüm)

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Bingöl İl Temsilciliği olarak Bingöl depreminin 20. yılında yıllarca sunmuş olduğumuz önerilerimizi üzerine basa basa tekrar tekrar yineleyerek ve konunun takipçisi olacağımızı, başta merkezi idare olmak üzere yerel idarelere bir kez daha hatırlatıyor, kamusal sorumluluklarını yerine getirmeye davet ediyoruz.