Ekonomik koşulların iyiden iyiye zorlaştığı bu dönemde ‘serbest piyasa' algısı üzerinden ürün ve taşınmazlara bindirilen fahiş zamlar, özellikle yoksulun belini bükmeye devam ediyor. En büyük zulmü ise asgari ücret ve altı gelire sahip kiracılar çekiyor.
Emlak piyasasında resmi ve gayri resmi emlakçılar arasında başlayan suçlamalar devam ederken, en büyük sorunlardan biri de fiyat belirleme usulünde yaşanıyor. Kira fiyatlarının evin ederine göre belirlenmediği şehirde, alakasız emsallerle tek fiyata odaklanıldığı görülüyor.
TEK FİYAT ALGISI…. 15 BİN TL
Daha önce konuma göre değişkenlik gösteren kira fiyatları, son dönemlerde tek rakamda sabitlenmiş durumda. 130 metrekare ev için de 170 metrekare ev için de istenen rakamlar ortalama 15 Bin TL dolayında. Bu rakamlar 1-3 yaşındaki evler için de 5-15 yaş arası evler için de neredeyse aynı. Fiyat belirlemede herhangi bir kriter kullanılmazken, daha çok emlakçı ya da mülk sahibinin keyfiyetine bırakılıyor. Bu dayatma sonunda kiralık ev bulmak zorunda kalanlar çaresizce belirlenen rakamı kabul ediyorlar.
EMLAKÇI DA MÜLK SAHİBİ DE DAHA ÇOK KAZANMANIN HESABINDA!
Konut kiralarının işyeri kiralarını geride bıraktığı şehirde ortaya çıkan tablonun iki önemli sebebi şöyle özetleniyor.
Birincisi; “Mülk sahibi evini emlakçıya veriyor ve bir rakam söylüyor. Emlakçı, evin özelliğine bakmaksızın bölgedeki diğer kiralık mülkleri emsal göstererek fiyatı arttırıyor. Sebebi, bir kira tutarında emlakçı ücreti alacağı için. Bu sebeple bazen mülk sahipleri uygun fiyatlar söylese de emlakçılar daha fazla kazanabilmek için ‘Sen karışma, ben iyi bir rakama kiraya veririm' diyerek fiyatları yükseltiyor.”
İkincisi; “Emlakçıların bir benzer durumu ise bazı mülk sahiplerince savunuluyor. Evin özellik, büyüklük ve konumuna bakmaksızın il geneli algılara kapılarak evini hak ettiğin daha yüksek rakamlarda kiraya vermeye çalışan bazı mülk sahipler ise birden çok emlakçıya ilan göndererek ev yüksek rakamı söyleyene evini kiralatıyor. Bu yönteme başvuran mülk sahiplerinin amacı ise daha yüksek gelir elde etmek”
TAVAN FİYAT TABAN VERGİ
Emlak piyasasının bu denli dengesiz yükselişinin bir diğer sebebi ise denetimlerin yetersizliği. Evini hak edilmeyen yüksek rakamlara kiraya verenlerin başvurduğu yöntem vergi kaçakçılığı. 15 Bin TL kira alıp kira bedelini resmiyette 500 TL gösterip vergisini en düşük seviyede veren mülk sahipleri, IBAN üzerinden kira almadığı gibi itiraz eden kiracıları ise evin boşaltılması tehdidiyle karşı karşıya bırakıyorlar.
FİYATLAR DÖVİZ CİNSİNDEN HESAPLANMAYA BAŞLANDI
Bingöl'de emlak piyasasının en büyük alıcısı yurtdışındaki gurbetçiler olunca, fiyatlar da döviz cinsinden belirlenmeye başladı. Döviz yüksek olunca gurbetçi mülk sahipleri TL karşılığını az bulduğu kirasını bu ölçekte belirlemeye çalışıyor.
AYAKÇI EMLAKÇILARDAN SONRA AVCI EMLAKÇILAR TÜREDİ
Yetki belgesi olup işyeri açarak vergisini ödeyip emlakçılık yapanların yanı sıra farklı mesleklerle iştigal edip emlakçılığı ek gelir olarak yapanların sayısı da azımsanmayacak kadar fazla.
‘Ayakçı emlakçı' olarak nitelendirilenler piyasayı “Yetki belgesi olanlar yükseltiyor” iddiasında bulunurken, resmi olarak emlakçılık yapanlar da “Piyasayı ayakçı emlakçılar bu hale getirdi” savunmasında.
Ayakçı emlakçıların haricinde bir diğer yeni tür de ‘avcı emlakçı' olarak nitelendiriliyor. Bu türde ise resmi ve gayri resmi emlakçılık yapanlar ortak çalışıyor.
Bu konuya ilişkin bir emlakçının tarifi ise şöyle; “Ofisi bulunan emlakçı resmiyette 1 veya 2 personelin sigortasını yatırıyor. Ama avcı emlakçı diye tabir edilen yine ayakçı emlakçıdan farkı olmayan 5-10 kişiyle anlaşıp onları piyasaya sürüyor. Kiralık veya satılık ev, işyeri, arsa bulup emlakçıya getiriyorlar, satış ya da kiralamada anlaşılan yüzde üzerinden avcı emlakçı diye tabir edilen kişilere komisyon veriyorlar. Haliyle avcı emlakçıların resmi herhangi bir gideri olmadığı ve müşteriyle muhataplığı bulunmadığı için gayet rahatlar.”
BİR EV TAŞIMANIN MALİYETİ NEREDEYSE 80-90 BİN TL
Kiracıların çektiği eziyet, emlakçıların ve mülk sahiplerinin yeni yöntemleriyle de sınırlı değil. Bir de evin taşınması var. Yaklaşık 15 Bin TL istenen kirada, 1 kira peşin, 1 kira depozito, 1 kira emlakçı ücreti. Çıkılan ve girilecek evlerin boyanması, nakliye giderleriyle birlikte ortalama 80-90 Bin TL dolaylarında maliyet çıkarıyor. Bu tablo karşısında asgari ücret düzeyinde geliri olan bir kimse, ortalama 3-4 ay maaşına dokunmasa anca bu giderleri karşılayabiliyor. Birçok mülk sahibinin kiracı için ‘memur değilse kiraya verem' koşulu da cabası.
