'Değiştirilemez' diyenlere örnekler

AK Parti hakkında açılan kapatma davası yeni bir tartışmaya yol açtı. Hem iktidar hem de muhalefetin yeni gündemi, siyasi partilerin kapatılmasını zorlaştıracak anayasa değişikliği.

Hükümet, bu düzenlemeyi Meclis'e geniş kapsamlı bir paket halinde getirmeyi planlıyor. Avrupa Birliği (AB)'ne uyum paketi ve Türk Ceza Kanunu (TCK)'nın 301. maddesi düzenlemelerin önemli ayaklarını oluşturacak. Ancak bazı çevreler, anayasanın parti kapatmayı zorlaştıracak şekilde değiştirilmesinin 'yargı sürecine müdahale' olacağını ileri sürüyor. Halbuki Meclis, geçmişte sürmekte olan davaları etkileyecek düzenlemelere birçok kez imza attı. Çok sayıda dava dosyasının seyri bu sayede değişti. DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti, 2001 yılında HADEP davası görüşülürken kapatmayı zorlaştıracak bir değişiklik yaptı. Yine Fazilet Partisi (FP) davası sürerken yasama organı benzer bir girişimde bulundu. Ancak geçmişteki iki uygulamada da bugünkü itirazlar gündeme gelmedi.

Parti kapatmayı zorlaştırıcı anayasa değişikliğine karşı çıkanlar, kuvvetler ayrılığı (yargı-yürütme ve yasama) ilkesini gerekçe gösteriyor. Anayasa değişikliğiyle davanın düşürülmesinin Anayasa'nın mahkemelerin bağımsızlığını kayda bağlayan hükmüne aykırı olacağını savunuyor. Anayasa'nın 138. maddesi, bu görüşe dayanak yapılıyor. Söz konusu madde, süren bir dava hakkında yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamayacağı, görüşme yapılamayacağı veya herhangi bir beyanda bulunulamayacağı hükmünü içeriyor. Bu görüşe karşı çıkan hukukçular, Anayasa hükmünün Meclis'in yasama yetkisini içermediğine, 'adil yargılanmanın telkinler ya da Meclis'in oluşturacağı soruşturma komisyonlarıyla etkilenmemesinin' kastedildiğine dikkat çekiyor. Davalar sürerken çok sayıda değişikliğin yapıldığını hatırlatan hukukçulara göre, yeni TCK ve 2000 yılında çıkarılan 'Rahşan Affı' gibi düzenlemeler, çok sayıda dosyanın seyrini değiştirdi. Anayasa Mahkemesi'nin görüştüğü bazı davalarla ilgili de iyileştirici düzenlemeler gerçekleştirildi.

Fazilet Partisi (FP)'ne açılan kapatma davası sürecinde 'kapatma için hüküm giyme' şartını getiren anayasa değişikliği teklifi Meclis'e sunuldu. Yine 2001 yılında Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) davası görüşülürken, parti kapatma için 'odak olma' şartı getirildi. Anayasa Mahkemesi üyelerinin 6'ya 5 yerine 7'ye 4 oyla siyasi parti kapatma kararı alabileceği Anayasa'nın 149. maddesine eklenerek, partilerin kapatılmasının zorlaştırılması hedeflendi. 1995'te partilerin kapatılmasını düzenleyen anayasa değişikliği yapılırken de Anayasa Mahkemesi'nin gündeminde Demokrasi ve Değişim Partisi hakkındaki dava bulunuyordu. Geçmişteki bu uygulamaların altını çizen hukukçular, AK Parti'nin anayasa değişikliğini yapması için hukuki engel olmadığını, Anayasa Mahkemesi'nin son değişikliğe göre hüküm vermek zorunda olduğunu belirtiyor.

DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti, 2001 yılında HADEP davası sürerken, anayasa değişikliğine imza attı. Anayasa'nın 69. maddesinde yapılan düzenleme ile siyasi partilerin kapatmaya neden olan eylemlerin odağı haline gelmesi şartı getirildi. Koalisyon hükümeti, daha sonra 149. maddeyi de elden geçirdi. Düzenleme ile anayasaya siyasi parti davalarında kapatılmaya karar verebilmesi için "beşte üç oyçokluğu" hükmü konuldu. Bu değişiklik yapıldığı sırada HADEP davası sürüyordu.

Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi (RP) ile ilgili kapatma talebini görüşürken, Siyasi Partiler Kanunu'nun 103. maddesinin ikinci fıkrasını iptal etti. Fıkra, parti kapatma kararı için 'hüküm giyme şartı'nı içeriyordu. Bu tasarruftan bir hafta sonra RP kapatıldı. FP davası sırasında ise DSP-MHP-ANAP koalisyonu Anayasa'nın 69. ve 101. maddelerinde değişiklik öngören bir teklif hazırladı. Parti kapatma için 'kesinleşmiş mahkeme kararı' öngören teklif Meclis'te oylandı. 300 oy çıkınca geri çekildi.

Eski Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, Türk Ceza Kanunu (TCK)'nun 312. maddesinden mahkumiyeti bulunan Tayyip Erdoğan'ın genel başkan olamayacağı gerekçesiyle AK Parti'ye ihtar talebinde bulundu. Ardından 22 Ekim 2002'de kapatma davası açtı. Ancak 27 Aralık 2002'de yapılan anayasa değişikliği ile Tayyip Erdoğan hakkındaki yasak kaldırıldı. Böylece Sabih Kanadoğlu'nun AK Parti hakkındaki kapatma istemi düşmüş oldu.

İdam cezası kalktığında Öcalan yargılanıyordu

TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Ahmet İyimaya, kanunları değiştirmek ile Anayasa değiştirmenin farklı süreç olduğunu söyledi. İyimaya, ‘Anayasa'nın değiştirilemez maddeleri dışında her maddede değişikliğe gidilebileceğini, TBMM'nin en başta gelen yetkilerinden birisi Anayasa değiştirmektir. Kurucu iktidar, yetkisini kullanırken 2 hüküm dışında başka hiçbir hükümle bağlı değildir. Anayasa 138'inci maddesi ise var olan dava sürecinde görüş beyan edilmesiyle ilgili' dedi.

YÜRÜYEN DAVALAR

İyimaya, teröristbaşı Abdullah Öcalan davası sona ermeden mahkemelerin normunun ve kanunun değiştirildiğini hatırlatarak, ekledi: ‘2001'de uzlaştırma komisyonu kurup parti kapatmayla ilgili 69'uncu maddede değişiklik yaptık. O zaman yürüyen kapatma davaları vardı. Böyle bir düşünce tarzı yasama organını işlemez kılar.'

UZMANLAR NE DİYOR?

Prof. Dr. Mehmet Turhan (Eski Anayasa Mahkemesi Raportörü): Anayasa değişikliğinin önünde hiçbir engel yok

Siyasi parti kapatma davası açılması zorlaştırılmalı. AK Parti, geç bile kaldı. Anayasa değişikliğinin önünde hiçbir engel yok. Yapılacak değişiklikte 'Yüksek Mahkeme'nin önündeki kapatma davaları düşer' diye bir hüküm de koymak gerekir. Bu yapılmadığı takdirde garantisi yoktur. Zira Mahkeme'de parti kapatmaya karşı olan iki üye var.

Mevcut anayasal düzende kapatma davası sürerken Meclis'in her türlü değişikliği yapması mümkün. Ancak bu siyasî etik açısından tartışma konusu olacaktır. Her değişiklik 'partiye ve davaya özel' tartışmaları ortaya çıkaracaktır. Ama çok da önemli değil. Yasama organı kendi yetkilerini kullanabilir.

AK Parti'nin siyasi partilerin kapatılmasını zorlaştırıcı anayasa değişikliği yapması gayrimeşru değil. Başka bir ülkede, olağan şartlarda böyle bir teşebbüsü hukuk ve siyasal etik açısından sıkıntılı görebiliriz ama Türkiye şartlarında durum farklı. Demokrasi ve siyasal kültür açısından büyük sıkıntı oluşturan böyle bir davada harekete geçme imkanı olmalıdır. Ancak iktidar, bunu yaparken sadece kendisini düşünmemelidir.

Prof. Dr. Mustafa Kamalak (Anayasa Hukukçusu) : 'Hüküm giyme şartı' getirilirse dava düşer

Başsavcı, "Anayasa'nın verdiği yetkiyi kullandım" diyor. Aynı Anayasa, yasama organına da yasa yapma yetkisi vermiştir. Bu durumda Parlamento, özellikle AK Parti, Anayasa'nın kendisine verdiği yetkiyi kullanarak savunma yapmaya mecburdur. Anayasa'nın 69. maddesine 'hüküm giyme şartı' konursa, AK Parti davası düşer. Kesinleşmiş yargı kararlarına dayanarak odak hali tespit edilmesi halinde kapatma kararı verilir. Bu AK Parti'yi de demokrasiyi de kurtarır.

Prof. Dr. Ergun Özbudun (Anayasa Hukukçusu): Yeni anayasa hükmü uygulanır

Anayasa ve yasalar parti kapatma konusunda Anayasa Mahkemesi'ne çok geniş takdir hakkı tanıyor. AK Parti'ye açılan dava sonuçlanmadan anayasa değiştirilirse yürürlükteki anayasa hükmü uygulanır.

Doç. Dr. Mustafa Şentop (Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi): Hukuken hiçbir sıkıntı yok

Anayasa değişikliği siyasi etiğe sığmaz diyorlar. Hukuk düzeni normal işlediği zaman etikten bahsedebiliriz. Türkiye'de şu an hukuk düzeni işlemiyor. 9 ay önce yüzde 47 oy almış bir partiye 2004 yılı ve öncesi eylemlerinden dolayı kapatma davası açılıyor. Başsavcı davayı açarken, Anayasa Mahkemesi iddianameyi kabul ederken etiği düşünüyor mu ki Meclis etiği düşünsün. Anayasa değişikliği konusunda hukuken bir sıkıntı yok. Anayasa'nın 138. maddesinden bahsediyorlar, ama bu düzenlemeye engel değil. Meclis, anayasa değişikliği yaparsa hukuk kurallarını uygulamış olur

Haber7