Halkların Demokratik Partisi (HDP) Grup Başkanvekilleri Pervin Buldan ve İdris Baluken imzasıyla verilen “Tarihsel Hakikatler ve Yüzleşme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Teklifi” 17 sayfadan oluşuyor. Ulus devlet mantığına ve tarihçesine yer verilen uzun teklifte, Türkiye'deki anayasal süreçler ve Kürtlerin yok sayılması ve Kürt sorunun ortaya çıkma nedenlerine geniş geniş yer verildi.

Kürt sorunun çözümsüzlüğü nedeniyle silahların devreye girmesiyle son 30 yılda yaşanan savaşın ağır bilançosuna yer verilen, köy yakmalar, faili meçhul cinayetler, gözaltında kayıplar, çatışmalarda 40 bin insanın hayatını kaybetmesine işaret edilen teklifte, "Gerek yeni bir uzlaşı gerekse de geleceğin inşası konusunda Kürt Meselesinin çözümü ve demokratikleşme kritik bir noktada durmaktadır. Geçmişi ile yüzleşmesini tam anlamıyla ve geçmişten ders alınarak toplumsal barışın inşasında kullanan toplumlar her zaman ileri çağlarda daha mutlu ve güçlü olmuşturlar. Yeniden var olabilmek, toplumsal barışın inşası, beraberliğin güçlendirilmesi için de Türkiye halklarının temsilcilerine düşen tarihsel bir görevdir. Bu görevin yerine getirilmesinin ulusal, bölgesel ve küresel ölçekte yaratacağı etki de yine Türkiye halklarına uygarlık tarihinde önemli bir imza olarak kalacaktır" görüşlerine yer verildi.

DÜNYA ÖRNEKLERİ

Yeni anayasa yapım sürecinde, etnisite merkezli vatandaşlık tanımının aşılmasının da sorunun çözümüne hizmet edeceği belirtilen teklifte, hakikatlerin ortaya çıkması içinde dünya örneklerine dikkat çekilerek, benzer süreçlerin Arjantin, Bolivya, Çad, Şili, El Salvador, Gana, Guetemala, Haiti, Endonezya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Liberya, Fas, Panama, Peru, Sierra Leone, Güney Afrika, Güney Kore, Uganda, Uruguay, Eski Yugoslavya, Ruanda, Nepal, Nijerya gibi ülkeler bu nitelikte çalışmalar yürütüldüğüne işaret edildi.

Kanun teklifinin genel gerekçesinde, "Kuramsal, tarihsel ve pratik notlardan hareketle, toplumsal barış ve adaletin sağlanabilmesi için mağdur olan birey ve farklı kültürel kimliklere sahip topluluklara karşı ahlaki yükümlülüğü yerine getirmek, suçluları ortaya çıkarmak ve yargılamak, demokrasiyi yurttaşların ve kimliklerin resmi kurumları denetleyerek, yönetimsel kararlara aktif katılama yoluyla güçlendirmek büyük önem taşımaktadır" denilerek, öncesi de dahil edilmek üzere, 1980 askeri darbesine giden zemini de kapsayacak şekilde, Türkiye'nin ayırt edici ve minyatür siyasi tarihi olan son otuz beş yılda yaşanan gelişmelerle ilgili hakikatlerin açığa çıkarılması ve tarihsel bir yüzleşmenin yapılmasını daha öncül bir konuma getirdiğine ve demokratik siyasal kültürün gelişmesi ve tarihsel sorunların çözümü için bu adımın atılması gerektiğin işaret edildi.

Kanun teklifinin amaç ve kapsamında ise; “1980 askeri darbesine giden siyasi tarih zeminini de kapsayacak şekilde, yakın dönem siyasi tarih başlangıcından başlayarak komisyonun görev yaptığı yıllar müddetince işlenen ağır insan hakları ihlallerini, şiddet fiillerini ve bu durumları ortaya çıkaran sebepleri ile sonuçlarını tüm boyutları ile araştırmak-incelemek olduğuna dikkat çekilerek: “Bu konularda başvuruları incelemek, bu fiil ve durumları ilgilendiren kanun tasarı ve tekliflerini önermek üzere Meclis'te Tarihsel Hakikatler ve Yüzleşme Komisyonunun kuruluş, görev, yetki, çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir” denildi.

Ayrıca teklifte komisyonun mecliste grubu bulunan siyasi partilerden 2'şer üyeden ve bağımsızlardan da iki üyenin katılımıyla kurulması istendi. Komisyonun Türkiye'nin en az yüzde 20'sinde örgütlü olan STK temsilcilerini de komisyon üyelerinin önerileri ile görevlendirerek çalıştırabileceği de belirtildi. Akademisyenlerden oluşacak 3 kişilik bir ekibin de Komisyon bünyesinde "Gerçekleri Araştırma Danışma Grubu" olarak görevlendirilmesi istendi.

Komisyonun, “Mağdur ve faillerin hem bireysel hem de topluluk olarak başvurularını incelemek, Tarihsel Hakikatleri ve Yüzleşmeyi sağlama noktasında atılan adımları kamuoyuyla paylaşmak, materyaller araştırmak, yayınlamak, raporlar hazırlamak. Gerektiğinde kamuya ait olan TV kanalları ve radyolar aracılığı ile yayın yapmak, Yaşanan şiddet fiillerinin sebeplerini inceleyerek yeniden yaşanmasını engellemek için yasal düzenlemeler önermek, tarihsel hakikatleri ortaya çıkarmak, Savcılık makamını harekete geçirmek, Tarihselliği olan sosyal, ekonomik ve siyasi içerikli olgu veya problemlerin ulusal, bölgesel ve küresel çözümünde aktif rol almak, bunun rolün gerçekleştirilmesi amaçlı görüşmeler yapmak” gibi görevleri yerine getireceği belirtildi.

Komisyonun yetkileri içinde, “görevleri ile ilgili olarak Bakanlıklarla genel ve özel bütçeli dairelerden, tüm özel ve kamu arşivlerinden, mahalli idarelerden, muhtarlıklardan, üniversitelerden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarından, diğer özel kuruluşlardan bilgi istemek, buralarda izne tabi olmaksızın inceleme yapmak, ilgilileri veya gerek duyduğu şahısları çağırarak bilgi almak yetkisine sahip” olacağı belirtiliyor.

Komisyon yetkileri için ayrıca şu maddelere yer verildi:

“(2) Komisyon görev alanıyla ilgili faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum örgütleri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının çalışmalarından yararlanabilir.

(3) Komisyon gerekli gördüğünde uygun bulacağı ulusal veya uluslararası sivil toplum örgütleri ve insan hakları kurumları ile birlikte çalışabilir, uzmanların bilgisine başvurabilir, Ankara dışında da çalışabilir.

(4) Komisyon, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde esas ve/veya tali komisyon olarak görev yapar.

(5) Komisyon, devlete ait gizli ya da açık tüm arşivlerde inceleme yapabilir.

Komisyonun Çalışma Usul ve Esasları

MADDE- 5 (1) Tarihsel Hakikatler ve Yüzleşme Komisyonu çalışmalarını bir rapor halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunar.

(2) Tarihsel Hakikatler ve Yüzleşme Komisyonunun çalışma süresi bir yıldır. Süresi içerisinde çalışmalarını tamamlayamayan komisyon, çalışma süresini kendi kararı ile bir yıla kadar uzatabilir.

(3) Komisyonda siyasi parti gruplarının önerileri üzerine görevlendirilen sivil toplum kuruluşları temsilcileri, akademisyenler ve uzmanların çalışmalara ilişkin düşünce ve önerileri komisyonca dinlenir ve komisyon tarafından rapor yazım sürecinde dikkate alınır.

(4) Komisyonca önerilen kanun teklif ve tasarıları ilgili komisyonlarda görüşülerek, TBMM Genel Kurul gündemine en geç 15 gün içerisinde alınır.

(5) Komisyon'un hazırladığı raporlar, Genel Kurul gündemine alınır ve en geç 15 gün içinde üzerinde genel görüşme açılır.

(6) Komisyon gündemi, komisyon toplantısına katılan üyelerin salt çoğunluğu ile belirlenir.

(7) Komisyon raporları, Başbakanlık ve ilgili Bakanlıklara Başkanlıkça gönderilir.

(8) Komisyon, çalışmaları esnasında veya çalışmalarını tamamladıktan sonra, suç oluştuğuna kanaat getirdiği hallerde inceleme konusunun sorumluları hakkında genel hükümlere göre kovuşturma veya yasal işlem yapılabilmesi için, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı aracılığıyla ilgili mercie bildirimde bulunur.

(9) Komisyon incelemelerini alt komisyonlar kurmak suretiyle de yapabilir.

(10) Komisyona TBMM Başkanlığı bünyesinde sekretarya oluşturulur. Komisyonun çalışmaları için TBMM Bütçesinden yeteri kadar ödenek ayrılır. Sekretaryanın çalışması ve ayrılacak ödeneğin kullanımı yönetmelik ile düzenlenir.

(11) Komisyon çalışmaları ile ilgili olarak, yurt içi ve yurt dışı görevlendirmelere ait giderler, Komisyon kararı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının onayı ile 6245 Sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden karşılanır. Bu kanunla belirtilen Gerçekleri Araştırma Danışma Grubu'nda çalışanlardan kamu görevlisi olmayanlara aylık (100.000) gösterge rakamı ile memur aylık katsayısı çarpımı suretiyle belirlenecek tutarı geçmeyecek şekilde TBMM Başkanlık Divanınca belirlenecek miktarda ödeme yapılır. Bu tutarları geçmemek üzere toplantı başına huzur hakkı olarak da ödeme yapmaya Başkanlık Divanı yetkilidir.”

0